Κληρονομικότητα και καρκίνος θυρεοειδούς (διαφοροποιημένος [θηλώδης/θυλακιώδης])

Εισαγωγή

Η κληρονομικότητα είναι ένας σημαντικός αιτιολογικός παράγοντας που εμπλέκεται στην ανάπτυξη διαφόρων μορφών καρκίνου. Ο θηλώδης και θυλακιώδης καρκίνος  είναι από κοινού η συνηθέστερη μορφή καρκίνου θυρεοειδούς (85 – 95 %). Οι δύο αυτές μορφές είανι γνωστές από κοινού ως διαφοροποιημένος καρκίνος θυρεοειδούς (DTC, Differentiated Thyroid Cancer]).

Διαφοροποιημένος καρκίνος θυρεοειδούς και κληρονομικότητα

Στους ασθενείς με διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς υπάρχει ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσοστό ασθενών που παρουσιάζουν γενετική προδιάθεση για την εμφάνιση της νόσου. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 2 έως 10 %, κατ’ άλλους έως 15 %)

Ο μυελοειδής καρκίνος είναι μία άλλη μορφή καρκίνου θυρεοειδούς, που αντιστοιχεί στο 5 – 10 % του συνόλου των καρκίνων θυρεοειδούς. Σε ποσοστό 25 % ο μυελοειδής καρκίνος είναι κληρονομικός. Ο κληρονομικός μυελοειδής καρκίνος χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες, πλήρως ταυτοποιημένες γενετικές μεταβολές.

Σε αντίθεση με τον μυελοειδή καρκίνο, το θέμα της γενετικής προδιάθεσης για τον διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς (θηλώδη και θυλακιώδη) μόλις τελευταία έχει αρχίσει να διερευνάται. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο που να συνδέεται με την εμφάνιση του διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς (όπως στο κληρονομικό μυελοειδή καρκίνο). Είναι πολύ πιθανό να ευθύνονται γενετικές μεταβολές σε διάφορα χαμηλής διεισδυτικότητας γονίδια του ανθρωπίνου γονιδιώματος.

Κληρονομικότητα – Οικογενής διαφοροποιημένος καρκίνος θυρεοειδούς

Ο οικογενής διαφοροποιημένος καρκίνος θυρεοειδούς χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση καρκίνου σε τρείς ή περισσότερους (κατ’ άλλους δύο ή περισσοτέρους) συγγενείς πρώτου βαθμού.

Περιλαμβάνει δύο ομάδες ασθενών:

• Ασθενείς με σύνδρομα που χαρακτηρίζονται ΚΥΡΙΩΣ από νεοπλάσματα που αναπτύσσονται ΕΚΤΟΣ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ, όπως το σύνδρομο πολλαπλής αδενωματώδους πολυποδίασης και το σύνδρομο ΡΤΕΝ-αμαρτώματος
• Ασθενείς με οικογενή σύνδρομα που χαρακτηρίζονται ΚΥΡΙΩΣ από την ανάπτυξη θηλώδους καρκίνου ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ (PTC, papillary thyroid cancer).

Διαφοροποιημένος καρκίνος θυρεοειδούς – πότε είναι πιθανή η ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης;

Υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα στοιχεία που θα πρέπει να δημιουργούν υπόνοια για την ύπαρξη γενετικής βάσης του διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς, όπως:

• Πολυεστιακότητα
• Αμφοτερόπλευρη εντόπιση
• Προσβολή από τη νόσο τουλάχιστον 2 συγγενών πρώτου βαθμού της οικογένειας (κατ’ άλλους τουλάχιστον 3)

Ο κίνδυνος να υποκρύπτεται γενετική βάση στον διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς είναι μεγαλύτερος:

• ‘Οταν η διάγνωση έχει τεθεί σε μικρή ηλικία (< 30 – 40 ετών) στους συγγενείς πρώτου βαθμού με τη νόσο.
• Όσο μεγαλύτερος ο αριθμός των συγγενών πρώτου βαθμού που έχουν εμφανίσει καρκίνο.

Πρακτική σημασία

Ο κίνδυνος εμφάνισης διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς είναι σημαντικά αυξημένος στους συγγενείς πρώτου βαθμού (έως οκτώ φορές), αλλά ακόμη και στους συγγενείς δευτέρου βαθμού (μέχρι τρείς φορές).

Η ύπαρξη γενετικής βάσης στο διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς συνοδεύεται και από κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά , που επιβαρύνουν κάπως την πρόγνωση της νόσου. Η βιολογική συμπεριφορά του οικογενούς διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς είναι σχετικά πιο επιθετική βιολογική συμπεριφορά. Αυτό μεταφράζεται σε υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης τοπικής υποτροπής (στον τράχηλο) ή μακρινών μεταστάσεων..

Τα δεδομένα αυτά έχουν προφανή κλινική πρακτική σημασία που αφορά:

• Tον έλεγχο των μελών των οικογενειών στις οποίες υπάρχει ισχυρό οικογενειακό ιστορικό διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς. Η αναγνώριση οικογενούς διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς με βάση τα κριτήρια που έχουν αναφερθεί, θα μπορούσε  να έχει σαν αποτέλεσμα την πρωιμότερη διάγνωση της νόσου στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με τον προληπτικό έλεγχο (screening) των υπολοίπων μελών της οικογένειας των ασθενών.
• Τον σωστό σχεδιασμό της παρακολούθησης των ασθενών

Υπό τον όρο ‘κακοήθεις όγκοι θυρεοειδούς’ περιλαμβάνεται μία ετερογενής κατηγορία κακοήθων νεοπλασμάτων, των οποίων η βιολογική συμπεριφορά ποικίλει ευρέως. Στο ένα άκρο του φάσματος είναι το θηλώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς, που αποτελεί τη συνηθέστερη μορφή κακοήθους όγκου αυτού. Στο άλλο άκρο του φάσματος είναι το αδιαφοροποίητο καρκίνωμα του θυρεοειδούς που παρατηρείται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά επιθετική βιολογική συμπεριφορά. Ανάμεσα στις δύο αυτές μορφές καρκίνου θυρεοειδούς (από άποψη βιολογικής συμπεριφοράς) βρίσκονται το θυλακιώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς (και η παραλλαγή αυτού από κύτταρα Hurthle) και το μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς.