Ο υπερπαραθυρεοειδισμός είναι σήμερα μία πάθηση των παραθυρεοειδών αδένων που διαγιγνώσκεται όλο και πιο συχνά, όχι σπάνια στα πλαίσια τυχαίου ή περιοδικού ελέγχου του ασθενούς. Η ανεύρεση αυξημένου ασβεστίου στο αίμα -συχνά στα πλαίσια γενικών εξετάσεων (check-up) – είναι το πρώτο εύρημα, που οδηγεί στη μέτρηση των επιπέδων παραθορμόνης στο αίμα. Η ανεύρεση αυξημένου ασβεστίου και αυξημένης παραθορμόνης στο αίμα θέτει τη διάγνωση του υπερπαραθυρεοειδισμού.
Ο υπερπαραθυρεοειδισμός διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή/τριτοπαθή.
Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός είναι η συνηθέστερη μορφή της νόσου. Είναι αποτέλεσμα αυξημένης παραγωγής παραθορμόνης από έναν ή και περισσότερους παραθυρεοειδείς αδένες. Στις περισσότερες περιπτώσεις (85 %) οφείλεται σε μονήρες αδένωμα παραθυρεοειδούς. Το αδένωμα παραθυρεοειδούς χαρακτηρίζεται από αυξημένη λειτουργική δραστηριότητα του παθολογικού παραθυρεοειδούς αδένα, που συνοδεύεται συνήθως και από αύξηση των διαστάσεών του. Σπανιότερα (10 – 12 %) μπορεί να οφείλεται σε διάχυτη υπερπλασία των παραθυρεοειδών. Ακόμη πιο σπάνια (2 – 3 %) μπορεί να υπάρχει διπλό αδένωμα παραθυρεοειδών. Ο καρκίνος παραθυρεοειδών, τέλος, αποτελεί μία εξαιρετικά σπάνια αιτία πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού.
Ο δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός εμφανίζεται σε άτομα με άλλη υποκείμενη νόσο (συνήθως χρόνια νεφροπάθεια). Στους νεφροπαθείς ασθενείς, η χρόνια διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα (υποασβεστιαιμία), που με τη σειρά της προκαλεί αντιρροπιστική διέγερση των παραθυρεοειδών αδένων, σε μία προσπάθεια να αυξηθούν τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε ασθενείς με έλλειμα βιταμίνης D, σύνδρομα δυσαπορρόφησης (π.χ. κοιλιοκάκη, φλεγμονώδεις παθήσεις εντέρου κλπ.) ή μετά από λήψη φαρμάκων (π.χ. αντιεπιληπτικά, διουρητικά κλπ.).
Όταν παρατείνεται η διάρκεια του δευτεροπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού, οι υπό συνεχή διέγερση παραθυρεοειδείς αδένες μπορεί να εμφανίσουν μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις υπερπλασίας ή να εμφανίσουν αδενωματώδεις εκφυλιστικές βλάβες (αδενώματα), οπότε εμφανίζεται ο τριτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός.
Η αντιμετώπιση του υπερπαραθυρεοειδισμού (πρωτοπαθούς και τριτοπαθούς) είναι χειρουργική (παραθυρεοειδεκτομή) και περιλαμβάνει την εκτομή του παθολογικού υπερλειτουργικού παραθυρεοειδικού ιστού. Προεγχειρητικά έχει μεγάλη σημασία ο ακριβής εντοπισμός του εν λόγω ιστού, με τη βοήθεια κυρίως του υπερηχογραφήματος και του σπινθηρογραφήματος παραθυρεοειδών με Τεχνήτιο-99m sestamibi. H έκταση της παραθυρεοειδεκτομής ποικίλει ανάλογα με την αιτιολογία του υπερπαραθυρεοειδισμού και τα ιδιαίτερα ευρήματα στον κάθε ασθενή.
Η αντιμετώπιση του υπερπαραθυρεοειδισμού θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο χειρουργό παραθυρεοειδών.
