Πίνακας Περιεχομένων
Υπερθυρεοειδισμός
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς διακρίνονται αδρά σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις καλοήθεις και τις κακοήθεις παθήσεις. Στην δεύτερη κατηγορία ανήκει ο καρκίνος θυρεοειδούς και κάποιες σπανιότερες μορφές κακοήθων νεοπλασματικών παθήσεων (λέμφωμα, μεταστατικοί καρκίνοι κλπ.). Στην πρώτη κατηγορία ανήκει ο υπερθυρεοειδισμός, οι όζοι θυρεοειδούς, η βρογχοκήλη, οι θυρεοειδίτιδες και ο υποθυρεοειδισμός.
Τι είναι;
O υπερθυρεοειδισμός είναι μία παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αυξημένη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών. Η ποσότητα των θυρεοειδικών ορμονών που παράγει ο θυρεοειδής στον υπερθυρεοειδισμό υπερβαίνει τις ανάγκες του οργανισμού.
Αιτία εμφάνισης
Ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια.
Συνηθέστατα οφείλεται σε πάθηση του ίδιου του θυρεοειδούς αδένα, όπως αυτό μπορεί να συμβεί στις εξής περιπτώσεις:
1.Διάχυτη τοξική βρογχοκήλη (νόσος Graves). Σε αυτή την περίπτωση ο θυρεοειδής αδένας παρουσιάζει αύξηση των διαστάσεών του (βρογχοκήλη) ομοιογενούς υφής, χωρίς να παρατηρούνται όζοι.
2.Πολυοζώδης τοξική βρογχοκήλη. Ο θυρεοειδής αδένας παρουσιάζει αύξηση των διαστάσεών του (βρογχοκήλη), με παρουσία όζων στο θυρεοειδικό παρέγχυμα. Οι όζοι μπορεί να ποικίλουν σε αριθμό και σε μέγεθος.
Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν το μέγεθος του θυρεοειδούς αδένα αυξηθεί σημαντικά, τόσο στην διάχυτη όσο και στην πολυοζώδη βρογχοκήλη, μπορεί να αρχίσει να επεκτείνεται στην θωρακική κοιλότητα πίσω από τις κλείδες ή/και το στέρνο. Σε αυτή την περίπτωση η τοξική βρογχοκήλη (διάχυτη ή πολυοζώδης) χαρακτηρίζεται σαν ‘καταδυόμενη’.
3.Τοξικό αδένωμα. Είναι μία σπανιότερη αιτία υπερθυρεοειδισμού που οφείλεται σε αυξημένη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών από έναν μονήρη όζο. Συνήθως, ο υπερλειτουργικός αυτός όζος (τοξικό αδένωμα) προκαλεί καταστολή του υπολοίπου θυρεοειδικού παρεγχύματος μέσω του μηχανισμού της αρνητικής παλίνδρομης αλληλορύθμισης (negative feed-back) με αποτέλεσμα την χαρακτηριστική εικόνα της Ιαπωνικής σημαίας στο σπινθηρογράφημα.
4. Άλλες σπανιότερες αιτίες υπερθυρεοειδισμού είναι:
– ο ιατρογενής υπερθυρεοειδισμός (χορήγηση σε αυξημένες δόσεις θυροξίνης για διάφορους λόγους)
– ο προκλητός υπερθυρεοειδισμός που οφείλεται σε λήψη θυροξίνης (ενίοτε και σε μεγάλες δόσεις) από τον ίδιο ασθενή με στόχο να προσελκύσει την προσοχή των ατόμων του περιβάλλοντός του
– η καταστρεπτική θυρεοειδίτιδα (π.χ. μετά από λήψη angoron)
– η θυρεοειδίτιδα στην αρχική φάση της διαδρομής της
-οι παθήσεις των ανώτερων κέντρων που ελέγχουν την λειτουργία του θυρεοειδούς (υποθάλαμος- υπόφυση)
Συμπτώματα
Ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες κλινικές εκδηλώσεις (συμπτώματα), που συχνά μοιάζουν με τις εκδηλώσεις άλλων παθήσεων. Τα συμπτώματα αυτά αφορούν πρακτικά όλα τα συστήματα του οργανισμού και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
- Απώλεια βάρους, ενώ η όρεξη αυξάνεται ή παραμένει η ίδια
- Ταχυκαρδία (συχνά > 100 ανά λεπτό)
- Καρδιακές αρρυθμίες
- Αίσθημα παλμών από την καρδιά (στον προκάρδιο χώρο του θώρακα)
- Νευρικότητα
- Άγχος
- Ευερεθιστότητα
- Μυικός τρόμος, συνήθως λεπτός στις άκρες των δακτύλων των χεριών
- Εφιδρώσεις
- Διαταραχές της περιόδου (εμμήνου ρύσεως) (σε γυναίκες)
- Δυσανεξία στη ζέστη
- Αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (συνήθως διαρροϊκές κενώσεις)
- Διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα (βρογχοκήλη), που μπορεί να είναι είτε διάχυτη (νόσος Graves’) είτε με παρουσία όζων
- Εύκολη κόπωση
- Μυϊκή αδυναμία
- Αϋπνίες
- Λέπτυνση του δέρματος
- Λεπτές εύθραυστες τρίχες
- Εκδηλώσεις από τους οφθαλμούς, όπως εξόφθαλμος, ξηρότητα οφθαλμών, δυσφορία στους οφθαλμούς, ευαισθησία στο φως, θόλωση όρασης, διπλωπία, μείωση κινητικότητας οφθαλμών κλπ.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πιο ηλικιωμένοι ασθενείς συχνά δεν παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα ή παρουσιάζουν ήπια συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, δυσανεξία στη ζέστη, εύκολη κόπωση κλπ.
Διάγνωση
Υποψία για την διάγνωση του υπερθυρεοειδισμού θα πρέπει να δημιουργείται όταν υπάρχουν κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα. Κάποιες φορές εντούτοις δεν υπάρχουν συμπτώματα και στις περιπτώσεις αυτές πρόκειται για τον λεγόμενο λανθάνοντα ή υποκλινικό υπερθυρεοειδισμό.
Η διάγνωση τεκμηριώνεται με μέτρηση των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα. Χαρακτηριστική είναι η αύξηση των επιπέδων της Τ3 και της Τ4 (και των ελεύθερων κλασμάτων τους) σε συνδυασμό με την μείωση των επιπέδων της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH).
Ο απεικονιστικός έλεγχος περιλαμβάνει το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα.
Με τη βοήθεια του υπερηχογραφήματος ελέγχονται οι διαστάσεις και η δομή του θυρεοειδούς αδένα. Μετρώνται δηλαδή οι διαστάσεις του ελέγχοντας έτσι την παρουσία τυχόν διόγκωσης. Διευκρινίζεται επίσης αν πρόκειται για διάχυτη διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα (νόσος Graves, διάχυτη τοξική βρογχοκήλη) ή για διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα με παρουσία όζων (πολυοζώδης τοξική βρογχοκήλη).
Το σπινθηρογράφημα έχει θέση όταν σε ασθενή με υπερθυρεοειδισμό (μειωμένα επίπεδα TSH) απεικονίζεται στο υπερηχογράφημα μονήρης όζος θυρεοειδούς. Σε αυτή την περίπτωση είναι πιθανόν να πρόκειται για τοξικό αδένωμα, που χαρακτηρίζεται από την αυξημένη πρόσληψη του ραδιοφαρμάκου από το τοξικό αδένωμα και την μειωμένη πρόσληψη του ραδιοφαρμάκου από το λοιπό θυρεοειδικό παρέγχυμα (καταστολή λοιπού θυρεοειδικού παρεγχύματος).
Σε περιπτώσεις όπου ο θυρεοειδής καταδύεται στο μεσοθωράκιο χρειάζεται συχνά αξονική τομογραφία τραχήλου και θώρακος προκειμένου να αξιολογηθεί το βάθος στο οποίο εκτείνεται ο καταδυόμενος θυρεοειδής στο ανώτερο πρόσθιο μεσοθωράκιο.
Θεραπεία
Η αρχική αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού είναι συντηρητική και περιλαμβάνει την χορήγηση φαρμάκων που αναστέλλουν την θυρεοειδική λειτουργία (αντιθυρεοειδικά φάρμακα). Στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία με αντιθυρεοειδικά φάρμακα επιτυγχάνει την αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού.
Χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να χρειαστεί σε επιλεγμένες περιπτώσεις, όπως:
- Υποτροπές του υπερθυρεοειδισμού μετά από κάποιες περιόδους ανταπόκρισης του ασθενούς στη θεραπεία με αντιθυρεοειδικά φάρμακα
- Εμφάνιση επιπλοκών της θεραπείας με αντιθυρεοειδικά φάρμακα (π.χ. διαταραχές ηπατικής βιοχημείας, λευκοπενία κλπ.
- Υποψία καρκίνου θυρεοειδούς (βάσει των ευρημάτων στο υπερηχογράφημα)
- Συνύπαρξη πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού
- Μεγάλου βαθμού διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα (που μπορεί να προκαλέσει σε κάποιους ασθενείς συμπτώματα από πίεση παρακειμένων οργάνων, όπως δύσπνοια, δυσκολία στην κατάποση κλπ.)
Η χειρουργική επέμβαση περιλαμβάνει την ολική θυρεοειδεκτομή. Προσφέρει άμεση και οριστική λύση στο πρόβλημα του υπερθυρεοειδισμού, με ασφάλεια (ιδιαίτερα όταν η επέμβαση γίνει από εξειδικευμένο και έμπειρο χειρουργό θυρεοειδούς).
Η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο είναι μία άλλη θεραπευτική επιλογή στην διάχυτη τοξική βρογχοκήλη. Στην Ευρώπη δεν εφαρμόζεται ευρέως.
Υπερθυρεοειδισμός και νόσος Graves
H θυρεοειδίτιδα Graves είναι μία αυτοάνοση νόσος η οποία προκαλεί υπερθυρεοειδισμό. Η πάθηση του θυρεοειδούς αδένα στην θυρεοειδίτιδα Graves οφείλεται στην προσβολή του αδένα από το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού του ασθενούς. Πρόκειται για δυσλειτουργία (λάθος) του ανοσοποιητικού συστήματος, που όπως αναφέρθηκε παραπάνω τελικά προκαλεί τη διέγερση του θυρεοειδούς αδένα προς παραγωγή μεγάλης ποσότητας θυρεοειδικών ορμονών με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπερθυρεοειδισμού. Η διαταραχή αυτή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, που καταλήγει σε προσβολή του θυρεοειδούς αδένα, πιστεύεται ότι οφείλεται σε ελαττωματικά γονίδια που ενεργοποιούνται από κάποιον εξωγενή παράγοντα (π.χ. από τη δράση ενός ιού).
Σαν αποτέλεσμα του μηχανισμού αυτού, το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει ένα αντίσωμα που ονομάζεται TSI (thyroid-stimulating immunoglobulin). Πρόκειται για μία ανοσοσφαιρίνη που καθηλώνεται στα κύτταρα του θυρεοειδούς και έχει διεγερτική δράση στα κύτταρα αυτά, ανάλογη με την δράση της TSH (thyroid-stimulating hormone) που φυσιολογικά ρυθμίζει την θυρεοειδική λειτουργία. Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω παράγονται αυξημένες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών και εμφανίζεται υπερθυρεοειδισμός.
Η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Graves (νόσος Graves) δεν είναι σπάνια. Στις δυτικές χώρες προσβάλλει περίπου 1 στους 100 στο γενικό πληθυσμό. Αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία υπερθυρεοειδισμού καθώς περίπου το 80 % των περιπτώσεων υπερθυρεοειδισμού οφείλονται στη θυρεοειδίτιδα Graves (νόσο Graves).
H θυρεοειδίτιδα Graves (νόσος Graves) παρατηρείται συχνότερα σε γυναίκες και καπνιστές.
Είναι επίσης συχνότερη σε άτομα:
- ηλικίας άνω των 30 ετών
- με οικογενειακό ιστορικό νόσου Graves ή θυρεοειδίτιδας Hashimoto
- με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1
- με ρευματοειδή αρθρίτιδα
- με λεύκη
- με αυτοάνοση γαστρίτιδα
Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Graves (νόσος Graves)- ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση βασίζεται στα παρακάτω:
Κλινική εξέταση
Μπορεί να παρατηρηθούν οι κλινικές εκδηλώσεις που περιγράφηκαν παραπάνω
Εξετάσεις αίματος
Παρατηρούνται:
- υψηλές τιμές θυρεοειδικών ορμονών (Τ3 και Τ4)
- πολύ χαμηλές τιμές TSH
- υψηλές τιμές TSI
Δοκιμασία πρόσληψης ραδιενεργού ιωδίου
Η αυξημένη πρόσληψη ραδιενεργού ιωδίου είναι ενδεικτική της νόσου Graves
Υπερηχογράφημα θυρεοειδούς
Παρατηρείται αυξημένη αιμάτωση του θυρεοειδούς, εύρημα που υποδηλώνει την αυξημένη του λειτουργική δραστηριότητα (υπερθυρεοειδισμός). Συχνά συνυπάρχει διόγκωση του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη, τοξική). Παρατηρείται επίσης μικροοζώδης ηχοδομή του αδένα με παρουσία πολλαπλών όζων διάσπαρτων σε αμφότερους τους λοβούς με την παρεμβολή μεταξύ αυτών ινωδών ταινιών.
Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς
Παρατηρείται αυξημένη πρόσληψη και καθήλωση του ραδιενεργού ιωδίου στον θυρεοειδή αδένα. Στην θυρεοειδίτιδα Graves η κατανομή του ραδιοφαρμάκου είναι ομοιογενής σε όλο το θυρεοειδικό ιστό (διάχυτη τοξική βρογχοκήλη), σε αντίθεση με τις άλλες αιτίες υπερθυρεοειδισμού (πολυοζώδης τοξική βρογχοκήλη και τοξικό αδένωμα) όπου η αυξημένη πρόσληψη/καθήλωση του ραδιοϊσοτόπου είναι εστιακή και αντιστοιχεί στους λεγόμενους θερμούς όζους.
Θυρεοειδίτιδα Graves – θεραπευτική αντιμετώπιση
Οι βασικές μέθοδοι θεραπείας είναι:
- Συντηρητική (αντιθυρεοειδικά φάρμακα)
- Χειρουργική (ολική θυρεοειδεκτομή)
- Ραδιενεργό ιώδιο (δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στην Ευρώπη)
Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται πρόνοια για την αντιμετώπιση των επιπλοκών της νόσου (όπως της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας ή των ταχυκαρδιών / αρρυθμιών κλπ.).
