Καρκίνος θυρεοειδούς παρακολούθηση (μετεγχειρητική, follow-up ) – εξετάσεις αίματος

Ο διαφοροποιημένος καρκίνος θυρεοειδούς είναι η συνηθέστερη μορφή καρκίνου θυρεοειδούς. Περιλαμβάνει τον θηλώδη καρκίνο θυρεοειδούς (πιο συχνός) και τον θυλακιώδη καρκίνο θυρεοειδούς. Τα όσα αναφέρονται στην ανάρτηση αυτή αφορούν τον διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς και όχι τις σπανιότερες μορφές του (μυελοειδή και αναπλαστικό ή αδιαφοροποίητο).

Θυρεοειδικές ορμόνες

Μετά την αρχική αντιμετώπιση του καρκίνου θυρεοειδούς (θυρεοειδεκτομή) ο οργανισμός σταματά να παράγει θυρεοειδικές ορμόνες. Για το λόγο αυτό μετεγχειρητικά χορηγείται θυροξίνη (λεβοθυροξίνη) από το στόμα. Μάλιστα η δόση που χορηγείται δεν έχει σαν στόχο μόνο την κάλυψη των αναγκών του οργανισμού σε θυρεοειδικές ορμόνες, μία τακτική που εφαρμόζεται μετά από θυρεοειδεκτομή για καλοήθη πάθηση του θυρεοειδούς (θεραπεία υποκατάστασης).

Αντίθετα, στον διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς χορηγείται θυροξίνη σε μεγαλύτερες δόσεις έτσι ώστε να μειωθεί η έκκριση της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH), που θα πρέπει να κυμαίνεται περί τα κατώτερα φυσιολογικά επίπεδα (με τον μηχανισμό της αρνητικής παλίνδρομης αλληλορύθμισης). Σε αυτή την περίπτωση, η χορήγηση θυροξίνης αναφέρεται σαν ‘θεραπεία καταστολής’, ακριβώς γιατί -επειδή χορηγείται σε σχετικά μεγαλύτερη δόση- προκαλεί καταστολή της TSH.

Επομένως, μετά την αρχική θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου θυρεοειδούς στις εξετάσεις αίματος θα πρέπει να επιδιώκεται η καταστολή της TSH. Ο βαθμός της καταστολής εξατομικεύεται ανάλογα με τα ιδιαίτερα δεδομένα του κάθε συγκεκριμένου ασθενούς και κυρίως ανάλογα με την πιθανότητα (κίνδυνο) υποτροπής του καρκίνου.

Θυρεοσφαιρίνη

Η θυρεοσφαιρίνη είναι μία πρωτεΐνη που παράγεται από τον θυρεοειδή αδένα. Αυξημένα επίπεδα της μπορεί να παρατηρηθούν τόσο σε καλοήθεις όσο και σε κακοήθεις παθήσεις του θυρεοειδούς. Επομένως, η διάγνωση του καρκίνου του θυρεοειδούς δεν μπορεί να τεθεί με βάση τα επίπεδα της θυρεοσφαιρίνης στο αίμα.

Αντίθετα, η μέτρηση της θυρεοσφαιρίνης στο αίμα είναι πολύ χρήσιμη εξέταση για την παρακολούθηση των ασθενών μετά από την αρχική αντιμετώπιση του διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς (με ολική θυρεοειδεκτομή με ή χωρίς μετεγχειρητική χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου).

Σε αυτή την περίπτωση η θυρεοσφαιρίνη χρησιμοποιείται σαν νεοπλασματικός δείκτης. Μετά επιτυχή αντιμετώπιση του καρκίνου θυρεοειδούς αναμένεται τα επίπεδα θυρεοσφαιρίνης στο αίμα να κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα μερικές εβδομάδες μετά την επέμβαση.

Εάν τα επίπεδα θυρεοσφαιρίνης μετά την επέμβαση παραμείνουν υψηλά, δύο είναι τα πιθανά ενδεχόμενα:

Είτε έχει παραμείνει στον ασθενή υπολειμματική νόσος (δηλαδή δεν έχει αφαιρεθεί πλήρως και ριζικά ο καρκίνος θυρεοειδούς)
Είτε υπάρχει υπόλειμμα φυσιολογικού θυρεοειδικού ιστού που δεν έχει αφαιρεθεί ή δεν έχει καταστραφεί με το ραδιενεργό ιώδιο και συνεχίζει να παράγει θυρεοσφαιρίνη.

Τονίζεται ιδιαίτερα το εξής σενάριο: αρχική μείωση της θυρεοσφαιρίνης στο αίμα μετά από την αρχική θεραπευτική αντιμετώπιση αλλά στη συνέχεια σταδιακή αύξηση των επιπέδων αυτής. Στο σενάριο αυτό θα πρέπει να θεωρείται ότι υπάρχει υποτροπή (‘επανεμφάνιση’) του καρκίνου θυρεοειδούς, μέχρις αποδείξεως του εναντίου.

Για την σωστή αξιολόγηση των μετρήσεων θυρεοσφαιρίνης στο αίμα των ασθενών με διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και μία άλλη σημαντική παράμετρος: η παρουσία στο αίμα αντισωμάτων έναντι της θυρεοσφαιρίνης. Τα αντισώματα έναντι της θυρεοσφαιρίνης παράγονται από το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς σε μία λανθασμένη διεργασία ενεργοποίησής του έναντι των θυρεοειδικών κυττάρων του ίδιου του του οργανισμού (κάτι που παρατηρείται στις θυρεοειδίτιδες αυτοάνοσης αιτιολογίας). Τα αντισώματα αυτά συνδέονται με την θυρεοσφαιρίνη. Σαν αποτέλεσμα, λόγω της σύνδεσης αυτής η θυρεοσφαιρίνη μπορεί να μην είναι ανιχνεύσιμη στο αίμα, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη ερμηνεία του αποτελέσματος.

Για το λόγο αυτό κάθε φορά που γίνεται μέτρηση της θυρεοσφαιρίνης στο αίμα, θα πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα μέτρηση και των αντισωμάτων έναντι της θυρεοσφαιρίνης. Αν υπάρχουν αντισώματα έναντι της θυρεοσφαιρίνης, η αξία της θυρεοσφαιρίνης ως νεοπλασματικού δείκτη στους ασθενείς με διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς μειώνεται σημαντικά.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ– στο μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς ο αντίστοιχος νεοπλασματικός δείκτης (μετριέται στο αίμα) για την μετεγχειρητική παρακολούθηση είναι η καλσιτονίνη.