Παραθυρεοειδείς αδένες
Τι είναι οι παραθυρεοειδείς αδένες;
Οι παραθυρεοειδείς αδένες είναι μικροί σε μέγεθος ενδοκρινείς αδένες, που βρίσκονται σε στενή ανατομική σχέση με τον θυρεοειδή αδένα, επιτελώντας εντούτοις εντελώς διαφορετική λειτουργία. Έχουν το μέγεθος φακής και το βάρος του καθενός κυμαίνεται περί τα 30 – 40 mg.
Συνηθέστατα υπάρχουν τέσσερις παραθυρεοειδείς αδένας, ανά δύο πίσω από τον κάθε λοβό του θυρεοειδούς. Στην κάθε πλευρά διακρίνονται ο άνω και ο κάτω παραθυρεοειδής αδένας (δεξιά και αριστερά). Για λόγους που σχετίζονται με την εμβρυολογία τους, η ανατομική θέση των άνω παραθυρεοειδών είναι περισσότερο σταθερή (παρά τον άνω πόλο ή πίσω από το άνω τριτημόριο του κάθε λοβού), σε αντίθεση με τους κάτω παραθυρεοειδείς αδένες, που μπορεί να βρεθούν σε διάφορες θέσεις στον τράχηλο, σε έκτοπη θέση. Σε ένα μικρό ποσοστό (περίπου 3 % του γενικού πληθυσμού) μπορεί ένας παραθυρεοειδής αδένας να βρίσκεται μέσα στον σύστοιχο λοβό του θυρεοειδούς (ενδοθυρεοειδικός παραθυρεοειδής).
Η αιμάτωση των παραθυρεοειδών αδένων γίνεται από τους αγγειακούς κλάδους που αιματώνουν τον θυρεοειδή αδένα. Η αρτηριακή αιμάτωση γίνεται κυρίως από κλάδους της κάτω θυρεοειδικής αρτηρίας (και δευτερευόντως από κλάδους της άνω θυρεοειδικής αρτηρίας). Η φλεβική απορροή των παραθυρεοειδών γίνεται μέσω φλεβικών κλάδων των θυρεοειδικών φλεβών (άνω, μέσης, κάτω).
Πόσοι παραθυρεοειδείς υπάρχουν φυσιολογικά;
O συνήθης αριθμός παραθυρεοειδών είναι 4. Ο αριθμός αυτός παρατηρείται στην πλειονότητα του γενικού πληθυσμού (περίπου 90 %). Σε ένα εντούτοις μικρότερο, αλλά σημαντικό ποσοστό (10 %) μπορεί να υπάρχουν περισσότεροι του ενός παραθυρεοειδείς αδένες (από 5 μέχρι και 8). Οι επιπλέον των 4 αυτοί παραθυρεοειδείς χαρακτηρίζονται σαν υπεράριθμοι. Οι υπεράριθμοι παραθυροειδείς εντοπίζονται συνηθέστατα σε διάφορες έκτοπες θέσεις, όπως περιγράφεται παρακάτω.
H συγγενής αγενεσία παραθυρεοειδών είναι εξαιρετικά σπάνια και στη βιβλιογραφία έχουν περιγραφεί μεμονωμένα μόνο περιστατικά (case reports).
Έκτοπος παραθυρεοειδής – ποιες είναι οι πιθανές εντοπίσεις του;
Πιθανές θέσεις έκτοπου ΑΝΩ παραθυρεοειδούς είναι οι εξής:
- Πίσω από τον φάρυγγα (οπισθοφαρυγγικό παραθυρεοειδές)
- Πίσω από τον οισοφάγο (οπισθοοισοφαγικό παραθυρεοειδές)
- Πίσω από τον λάρυγγα (οπισθολαρυγγικό παραθυρεοειδές)
- Πάνω από τον θυρεοειδή χόνδρο του λάρυγγα
- Εντός του σύστοιχου λοβού θυρεοειδούς (ενδοθυρεοειδικό παραθυρεοειδές)
Πιθανές θέσεις ενός έκτοπου ΚΑΤΩ παραθυρεοειδούς είναι:
- Εντός του θύμου αδένα (ενδοθυμικό παραθυρεοειδές)
- Εντός του μεσοθωρακίου (μεσοθωρακικό παραθυρεοειδές)
- Πίσω από τον οισοφάγο (οπισθοοισοφαγικό παραθυρεοειδές)
- Πίσω από την τραχεία (οπισθοτραχειακό παραθυρεοειδές)
- Εντός του ελύτρου του αγγειονευρώδους δεματίου του τραχήλου (που περικλείει την καρωτίδα αρτηρία, την έσω σφαγίτιδα φλέβα και το πνευμονογαστρικό νεύρο)
- Πίσω από την κοινή καρωτίδα (οπισθοκαρωτιδικό παραθυρεοειδές)
- Πίσω από την έσω σφαγίτιδα φλέβα (οπισθοσφαγιτιδικό παραθυρεοειδές)
- Μπροστά από την προσπονδυλική περιτονία
- Στον θυρεο-θυμικό σύνδεσμο (συνδέει τον θύμο αδένα με τον θυρεοειδή)
- Εντός του σύστοιχου λοβού του θυρεοειδούς (ενδοθυρεοειδικό παραθυρεοειδές)
- Πάνω από τον άνω πόλο του θυρεοειδούς αδένα
Παραθυρεοειδείς αδένες – ποια είναι η λειτουργία τους;
H φυσιολογική λειτουργία των παραθυρεοειδών αδένων περιγράφεται σε άλλο μέρος της ιστοσελίδας. Συνοπτικά αναφέρεται εδώ ότι οι παραθυρεοειδείς παράγουν και εκκρίνουν στην κυκλοφορία μία σημαντική ορμόνη, την παραθορμόνη, η οποία έχει κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα σχετίζονται άμεσα με τα επίπεδα παραθορμόνης που παράγουν οι παραθυρεοειδείς αδένες. Τα χαμηλά επίπεδα ασβεστίου προκαλούν διέγερση της έκκρισης παραθορμόνης, ενώ αντίθετα τα υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα αναστέλλουν την έκκριση παραθορμόνης. Η ρύθμιση αυτή της λειτουργίας των παραθυρεοειδών γίνεται με τον μηχανισμό της αρνητικής παλίνδρομης αλληλορύθμισης (negative feed-back).
H παραθορμόνη έχει τις εξής βασικές δράσεις:
- Διέγερση της κινητοποίησης του ασβεστίου που υπάρχει στα οστά, που στη συνέχεια εισέρχεται στο αίμα
- Αύξηση της απορρόφησης ασβεστίου από τον βλεννογόνο του εντέρου
- Αυξημένη απορρόφηση ασβεστίου από τα ούρα στους νεφρούς
- Διέγερση της βιοσύνθεσης και της έκκρισης βιταμίνης D, που με τη σειρά της αυξάνει και αυτή την απορρόφηση ασβεστίου από το βλεννογόνο του εντέρου.
Με τις παραπάνω δράσεις, οι παραθυρεοειδείς αδένες – μέσω της παραθορμόνης που παράγουν και εκκρίνουν – επιτυγχάνουν την διατήρηση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα μέσα στα φυσιολογικά όρια, επιτυγχάνοντας έτσι την αδιατάρακτη λειτουργία βασικών οργανικών συστημάτων του ανθρωπίνου σώματος (όπως του καρδιαγγειακού συστήματος, των οστών, των νεφρών, των μυών και των αρθρώσεων, του νευρικού συστήματος κλπ.).
Παραθυρεοειδείς – Ποιες είναι οι βασικές παθήσεις τους;
Οι δύο βασικές παθήσεις των παραθυρεοειδών είναι ο υπερπαραθυρεοειδισμός και ο υποπαραθυρεοειδισμός.
Ο υπερπαραθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται από αυξημένη λειτουργική δραστηριότητα ενός ή περισσοτέρων παραθυρεοειδών αδένων, που έχει σαν αποτέλεσμα την αυξημένη παραγωγή παραθορμόνης, σε ποσότητες που υπερβαίνουν τις φυσιολογικές ανάγκες του οργανισμού. Σαν αποτέλεσμα παρατηρείται αυξημένη κινητοποίηση του ασβεστίου από τα οστά, που – καθώς ‘χάνουν’ ασβέστιο – εμφανίζουν οστεοπενία και προοδευτικά οστεοπόρωση, ενώ σπάνια (σε παραμελημένες περιπτώσεις) μπορεί να εμφανιστούν ακόμη βαρύτερες βλάβες των οστών (ινώδης κυστική οστεΐτιδα) ή ακόμη και παθολογικά κατάγματα. Το ασβέστιο που ελευθερώνεται από τα οστά εισέρχεται στη συνέχεια στο αίμα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπερασβεστιαιμίας. Ακολούθως αποβάλλεται σε αυξημένες ποσότητες στα ούρα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπερασβεστιουρίας και βλαβών από τους νεφρούς (νεφρολιθίαση).
Ο υπερπαραθυρεοειδισμός οφείλεται συνηθέστατα σε μονήρες αδένωμα παραθυρεοειδούς (δηλαδή σε αδένωμα ενός μόνο παραθυρεοειδούς) και σπανιότερα σε υπερπλασία περισσοτέρων ή και όλων των παραθυρεοειδών. Σε κάποιες περιπτώσεις ο υπερπαραθυρεοειδισμός μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα με άλλη πάθηση (π.χ. σε νεφροπαθείς ασθενείς) και τότε χαρακτηρίζεται σαν «δευτεροπαθής».
Ο υποπαραθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται από μειωμένη παραγωγή παραθορμόνης, σε ποσότητες που δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του οργανισμού. Χαρακτηριστική στον υποπαραθυρεοειδισμό είναι η υποασβεστιαιμία, που όταν είναι πιο σοβαρή συνοδεύεται από έντονα συμπτώματα (όπως μουδιάσματα γύρω στο στόμα και στα άκρα ή ακόμη και τονικούς σπασμούς). Συνηθέστατα οφείλεται σε βλάβη των παραθυρεοειδών μετά από χειρουργική επέμβαση στον τράχηλο (θυρεοειδεκτομή ή παραθυρεοειδεκτομή για υπερπαραθυρεοειδισμό).
Παραθυρεοειδείς αδένες – τι συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν οι παθήσεις τους;
Στον υπερπαραθυρεοειδισμό μπορεί να παρατηρηθούν οι εξής κλινικές εκδηλώσεις (κλινικά σημεία και συμπτώματα):
- Κολικός νεφρού (νεφρολιθίαση)
- Νεφρασβέστωση (εναπόθεση αλάτων ασβεστίου στους νεφρούς)
- Αυξημένη διούρηση
- Έκπτωση νεφρικής λειτουργίας
- Οστεοπενία
- Οστεοπόρωση
- Ινώδης κυστική οστεΐτιδα
- Αυτόματα (παθολογικά) κατάγματα οστών
- Μυαλγίες
- Αρθραλγίες
- Έμετοι
- Δυσκοιλιότητα
- Ναυτία
- Κατάθλιψη
- Σύγχυση
- Διαταραχές μνήμης
- Αδυναμία συγκέντρωσης
- Ληθαργική κατάσταση
- Ψύχωση
- Μυϊκή αδυναμία
- Εύκολη κόπωση
- Καρδιακές αρρυθμίες
- Αρτηριακή υπέρταση
- Παγκρεατίτιδα
- Πεπτικό έλκος
Στον υποπαραθυρεοειδισμό χαρακτηριστικά είναι τα μουδιάσματα, τυπικά γύρω από το στόμα και στα άκρα. Σε βαρύτερες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν ενοχλητικοί σπασμοί (τονικοί) με πιο χαρακτηριστική εκδήλωση την «χείρα μαιευτήρα» (κάμψη του άνω άκρου / άκρας χείρας σε χαρακτηριστική θέση).
