Πίνακας Περιεχομένων
Εισαγωγή
Υπερπαραθυρεοειδισμός: γενετική βάση και κληρονομικότητα.-Στους περισσότερους (> 90 – 95 %) ασθενείς με πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό (ΡΗΡΤ, primary hyperparathyroidism) η νόσος εμφανίζεται σποραδικά, χωρίς να υπάρχει οικογενής προδιάθεση ή γενετική βάση.
Εντούτοις, σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός μπορεί να αποτελεί επί μέρους εκδήλωση ενός οικογενούς (κληρονομικού) συνδρόμου. Κληρονομικότητα-ποιός ο ρόλος της στον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό;
Γενετική βάση του οικογενούς (κληρονομικού) ΡΗΡΤ
Στην ανάπτυξη του οικογενούς (familial, κληρονομικού) PHPT είναι πιθανόν να εμπλέκονται tδιάφορα ογκογονίδια και ογκοκατασταλτικά γονίδια. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα γονίδια cyclin D1/PRAD1, REΤ, ΜΕΝ-1 και CDC73. Είναι ενδιαφέρον ότι σε μία πρόσφατη μελέτη σε νέους (< 45 ετών) ασθενείς με ΡΗΡΤ χωρίς συνοδά σύνδρομα ο γενετικός έλεγχος απεκάλυψε μεταλλάξεις σε γονίδια που συνδέονται με κληρονομικό ΡΗΡΤ σε ποσοστό 9.3 % των ασθενών αυτών. Έτσι η κληρονομικότητα παίζει ρόλο σε ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών με ΡΗΡΤ.
Κληρονομικός (οικογενής) Πρωτοπαθής Υπερπαραθυρεοειδισμός
Σε ασθενείς με ΡΗΡΤ εμπλέκεται ο κληρονομικός παράγοντας στις εξής περιπτώσεις:
Σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας τύπου 1 (ΜΕΝ1)
Το σύνδρομο ΜΕΝ1 κληρονομείται (μεταβιβάζεται) κατά τον αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα. Η επίπτωση του συνδρόμου είναι 2-3 ανά 100.000. Χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη όγκων στο πάγκρεας, την υπόφυση και στους παραθυρεοειδείς αδένες.
Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός (ΡΗΡΤ) είναι η συνηθέστερη κλινική εκδήλωση στο ΜΕΝ1. Παρατηρείται στο 90 % των ασθενών στην ηλικία των 25 ετών και σχεδόν στο 100 % των ασθενών στην ηλικία των 50 ετών. Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός (ΡΗΡΤ) στο σύνδρομο ΜΕΝ1 οφείλεται σε διάχυτη υπερπλασία των παραθυρεοειδών αδένων. Στην ανάπτυξή του εμπλέκεται μετάλλαξη του γονιδίου ΜΕΝ1 (menin).
Σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας τύπου 2 (ΜΕΝ2)
Το σύνδρομο ΜΕΝ2 κληρονομείται (μεταβιβάζεται) επίσης κατά τον αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα. Χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη φαιοχρωμοκυτώματος (όγκου επινεφριδίων), μυελοειδούς καρκίνου θυρεοειδούς και ΡΗΡΤ. Συνήθως εκδηλώνεται σε μεγαλύτερη ηλικία (σε ενήλικες).
Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός αποτελεί εκδήλωση του συνδρόμου σε ποσοστό 20 – 30 % των ασθενών. Όταν υπάρχει, ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός είναι συνήθως ήπιος και ασυμπτωματικός και παρατηρείται συνηθέστατα μετά την ηλικία των 35 ετών. Αν παρατηρηθεί πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, συνήθως εμφανίζεται αρκετά μετά την ανάπτυξη του μυελοειδούς καρκίνου θυρεοειδούς.
Στο ΜΕΝ2 σύνδρομο, ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός μπορεί να οφείλεται είτε σε αδένωμα παραθυρεοειδούς είτε σε διάχυτη υπερπλασία παραθυρεοειδών.
Το σύνδρομο ΜΕΝ2Α συνδυάζεται με μετάλλαξη του ΡΕΤ γονιδίου που εντοπίζεται στο χρωμόσωμα 10.
Σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας τύπου 4 (ΜΕΝ4)
Αρχικά περιγράφηκε σε πειραματόζωα σαν μία κληρονομική νόσος που μεταβιβάζεται κατά τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα. Οφείλεται σε μετάλλαξη του γονιδίου CDKN1B. Τα πειραματόζωα αυτά εμφάνιζαν πολλαπλούς όγκους ενδοκρινών αδένων, με αλληλοεπικαλυπτόμενα χαρακτηριστικά των συνδρόμων ΜΕΝ1 και ΜΕΝ2. Εντούτοις, δεν υπήρχαν μεταλλάξεις των γονιδίων ΜΕΝ-1 και RET. To σύνδρομο MEN4 παρατηρήθηκε αργότερα και σε ασθενείς με φαινότυπο τύπου ΜΕΝ αλλά αρνητικούς για RET και ΜΕΝ-1 μεταλλάξεις.
Προς το παρόν, το σύνδρομο είναι υπό διερεύνηση για να γίνει περισσότερο κατανοητή η γενετική του βάση και οι φαινοτυπικές του εκδηλώσεις.
Υπερπαραθυρεοειδισμός με όγκο γνάθου (PHPT-JT, primary hyperparathyroidism-jaw tumor syndrome)
Το σύνδρομο PHPT-JT κληρονομείται κατά τον αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα. Χαρακτηριστική είναι η ανάπτυξη όγκων της άνω/κάτω γνάθου (jaw tumors). Άλλες εκδηλώσεις του συνδρόμου είναι ο καρκίνος των νεφρών, οι πολυκυστικοί νεφροί, οι κύστεις των νεφρών, ο ΡΗΡΤ και ο όγκος Wilms (νεφροβλάστωμα).
Ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ΡΗΡΤ-JT είναι ότι ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός αποτελεί την πρώτη εκδήλωσή του (σε ποσοστό > 95 % των περιπτώσεων). Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός στους ασθενείς αυτούς έχει επιθετική βιολογική συμπεριφορά. Επίσης πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του συνδρόμου είναι ότι ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός οφείλεται σε καρκίνο παραθυρεοειδών σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ασθενών (10 – 15 %). Οι κλινικές εκδηλώσεις του ΡΗΡΤ στο σύνδρομο ΡΗΡΤ-JT είναι συχνά η βαριά υπερασβεστιαιμία και η υπερασβεστιαιμική κρίση.
Το σύνδρομο ΡΗΡΤ-JT συνδυάζεται με μετάλλαξη του γονιδίου HRPT2.
Οικογενής μεμονωμένος υπερπαραθυρεοειδισμός (Ο.Μ.ΡΗΡΤ)
Ο οικογενής μεμονωμένος υπερπαραθυρεοειδισμός (Ο.Μ.ΡΗΡΤ) χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη είτε μεμονωμένου αδενώματος είτε διάχυτης υπερπλασίας παραθυρεοειδών, χωρίς να υπάρχουν άλλες συνοδές ενδοκρινοπάθειες.
Πρόκειται για σπάνια νόσο που μεταβιβάζεται κατά τον αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα.
Συνδυάζεται με μεταλλάξεις σε διάφορα γονίδια (όπως ΜΕΝ1, CaSR, HRPT2).
ΓΙΑΤΙ ΕΜΑΣ?
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΣΘΕΝΩΝ
ΚΟΣΤΟΣ – ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Υπερπαραθυρεοειδισμός – Πρωτοπαθής
Υπερπαραθυρεοειδισμός – Δευτεροπαθής και Τριτοπαθής
